Kimilerinin manaları şok etti bizi…
1. Adana
Bir efsaneye bakılırsa Uranüs’ün oğulları Adanus ile Sarus Tarsuslular ile savaşarak şu anki Adana’nın ortasında olduğu bölgeyi almışlardır. Uranüs da oğullarını ödüllendirmek için Adanus’un ismini bölgeye, Sarus’un ismini de şu an Seyhan olarak bilinen ırmağa vermiştir.
2. Adıyaman
İki vadi içinde bulunan kente evvelki vakit içinderda hoş vadi manasına gelen Vadi-i Leman deniyordu. Vakit içerisinde telaffuzda oluşan değişiklikle Vadi-i Leman Adıyaman’a dönüşmüştür. 1.Selim vaktinden beri kente Adıyaman denmektedir.
3. Afyonkarahisar
Hisar sözü kuşatma manasına gelmektedir, karahisar ise acılarla, zorluklarla elde edilen yer manasında kullanılır. Bu bölge de zorluklarla elde edildiği için birinci başlarda karahisar olarak anılmaktaymış. aslına bakarsanız bölgede de inşa edilmiş kaleler vardır. Osmanlı periyodunda de bu bölge karahisar olarak biliniyormuş.
1061 yılında bölgede afyon yetiştirilmesi ile karahisar sözünün önüne afyon eklenmiş, çabucak sonrasındasında bir daha çıkarılmıştır. 2005 yılına kadar da Afyon olarak bilinen kentin ismine karahisar bir daha getirilmiştir.
4. Ağrı
Evvelden ”Karakilise” ve ”Karaköse” ismi ile bilinen kent sonrasındasındasında Ağrı ismini almıştır. Evvelden bir epey kiliseye mesken sahipliği yapan kentte siyah taşlardan örülmüş bir kilise bulunuyordu. Karakilise ismi ile bir epeyce yer olduğu için Karaköse sonrasındasındasında Ağrı ismi kullanıldı.
Ağrı ismi de Ağrı Dağı’ndan gelmektedir. Ağrı Dağı’nın ismi de bölgedeki Ararat Dağı’nın vakit içerisinde Ortan ve sonrasındasında Ağrı halini alması ile oluşmuştur.
5. Amasya
M.Ö. birinci asırda yaşayan tarihçi Strabon’a bakılırsa bölgeyi kuran Amazonların kraliçesi Amasis, kente Amasis manasına gelen ”Amaseia” ismini vermiştir. senelerca bu isimle anılan kent vakit içerisinde Amasya’ya evrilmiştir.
6. Ankara
Ankara ile ilgili bir fazlaca rivayet bulunur ama bunlardan en epeyce bilineni Eşek Kulaklı Midas ile ilgili olandır.
Rivayete bakılırsa Frig Hükümdarı Midas bu bölgede bir deniz çapası bulur. Frigce lisanında deniz çapası ”Anker”dir. Deniz çapasını bulduğu yerde kent kuran Midas bölgeye Anker ismini vermiştir. Vakit içerisinde Anker Ankara haline dönmüştür.
7. Antalya
MÖ 2.yüzyılda Bergama Hükümdarı II.Attalos tarafınca kurulan kent ismini kurucusundan almıştır. O periyotta Attaleia olarak isimlendirilen kent vakit içerisinde Adali, Antalia ve sonunda Antalya ismini almıştır.
8. Artvin
18.yüzyılın birinci kaynaklarında Artvani olarak geçen Artvin vakit içerisinde Artvin’e evrilmiştir. Ancak kayıtlara bakıldığında Artvin’in isminin bir fazlaca sefer değiştiği de görülmektedir. Kenti birinci kuran Türk İskit Beyefendisi bölgeye Artvin demiştir, Osmanlı periyodunda ise kentin ismi Liva olmuş, 1956 yılında bir daha Artvin olmuştur.
9. Aydın
Argoslular tarafınca kurulan kent Aydın ismini bir Türk beyliği olan Aydınoğulları’ndan almıştır. 14.yüzyılda kent Aydınoğulları beyliğine geçince kentin ismini Aydın yapmışlardır.
10. Balıkesir
Bizans imparatoru Hadrianus bölgeye av partileri için gelmektedir, bu yüzden de bölgeye bir kale yaptırmıştır. Balık ismi kent manasına gelmektedir, bu yüzden de bölgeye Hisar Kenti manasına gelen Balıkesir denmiştir.
Bir öteki rivayet ise balın epeyce olduğu bu bölgeye bol balın olduğu yer manasına gelen ”balı kesir” denmeye başlanmıştır.
11. Bilecik
Belekoma, Bitinya, Bileydik ve sonunda Bilecik ismini alan kentin isminin manasına dair efsane de fazlaca değişiktir. Doğu’dan bu bölgeye yerleşmek için gelen bir küme kenti kurmak için toprağı kazmaya başlar. Mola verip hafriyat yerine geri döndüklerinde hafriyat yaptıkları aletlerin ve eşyaların öbür yere taşındığını görürler. Bu olay 2-3 sefer daha yenidenlanır en sonunda halk ”Bileydik kenti buraya kurardık.” derler.
Bileydik ismi vakit ortasında Bilecik ismini evrilir.
12. Bingöl
”Temiz su” manasına gelen Bingöl ismini Bingöl Dağı’ndan alır. Dağın isminin geldiği kıssa ise pek enteresandır. Bölgede savaşan ordulardan biri etrafta su arar ve ona dağı tanım ederler. Dağın zirvesine çıkan asker küçük bir su birikintisinden fazla daha fazla gölün olduğunu görür ve ”burada bir göl yok, bin göl var!” diye bağırır. bu biçimdece dağın ismi Bingöl olur.
Olağan ki bu kanıtlanmış bir öykü değil, halk içinde dolaşan bir rivayettir.
13. Bitlis
Asurlular tarafınca Bit-Liz, Persler ve Yunanlılar tarafınca Bad-Lis, Bizanslılar tarafınca da Bal-Lais-on yahut Baleş, Araplar tarafınca Bad-Lis olarak kullanılmıştır.
Birinci kullanıldığı periyoda bakınca Asur lisanınca Bit kale manasındadır, Bit-Liz ismi de Liz’in kalesi manasını taşımaktadır. Vakit içerisinde Bit-Liz sözü evrilmiştir, yani özünde hala Liz’in kalesi manasına gelir.
14. Bolu
Kayıtlarda geçen birinci ismi Bithynion olan Bolu için vakit ortasında Romalılar tarafınca Claudiopolis ismi kullanılmıştır. daha sonrasında bölgeye gelen Türkler söylemesi daha kolay olsun diye yalnızca polis demişlerdir. Vakit içerisinde halk lisanında polis Bolu ismine dönmüştür.
Nasıl polisten Bolu’ya geldiğini biz de çözemedik.
15. Burdur
Eski Yunan mitolojisine bakılırsa rablerin gazabından kaçan Ulis şu anki Burdur’un olduğu bölgeye yanlışsız gelir. Bölgeye yaklaştıkça Rumca bir ses duyar. Birileri ona Rumca ”Ezostas” yani ”Burada dur!” demektedir. Bölgeye yerleşip köy kuran Ulis’ten daha sonra bölgenin ismi Ezostas olarak anılmaya başlamıştır.
yıllar daha sonra bölgeye gelen Selçuklular Ezostas’ın ne manaya geldiğini sorarlar ve manasını öğrenince Burada Dur olarak söylemeye başlarlar. Vakit içerisinde Burdur’a evrilir.
16. Bursa
Bursa’nın ismi hisar manasındaki ‘Pura’ ve kent manasındaki ‘İssa’ sözcüklerinden gelmektedir. Bursa’ya ismini verdiği söylenen Bitinya hükümdarı Prousia’ın ismi ise Proasalı manasına gelir. Bursa’ya hükümdarın isminin verildiği düşünülse de aslında hükümdara Bursa’nın ismi yani Prousias ismi verilmiştir.
17. Çanakkale
Eski çağlardan beri çeşitli isimlerle anılan Çanakkale Truva Savaşı devrinde Truva hükümdarı Dardanos’tan kaynaklı Dardanelles ismi ile anılmıştır. ondan sonrasındalarında Fatih Sultan Mehmet’in Boğaz’ın doğu kıyısına yaptırdığı kaleden dolayı Türkler buraya Kale-i Sultaniye demeye başlamıştır. Kalenin yanı başında yaşayan halkın çanak çömlek ile ilgilenmesi ve bölgenin bu türlü ünlenmesi ile bölge ve kale Çanak Kalesi ismini almıştır. Vakit içerisinde Çanakkale formuna evrilmiştir.
18. Çankırı
Antik ismi Gangra olan Çankırı Roma periyoduna kadar Gangra olarak anılmıştır. Bölgeye gelen halk Gangra ismini söylem edemediği ve anlamlandıramadığı için çan ve kırık isimlerini kullanmaya başlamış, vakit içerisinde de Çankırı’ya evrilmiştir.
19. Çorum
Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’ne bakılırsa bölgenin havası astım hastalarına düzgün geldiği için Selçuklu Sultanı Kılıç Arslan hasta olan oğlu Yakup Mirza’yı ve yüzlerce hastayı bu bölgeye göndermiştir. O devirde hasta olanlara, zayıf düşenlere halk lisanında çorlu denmekteymiş. Bu bölgeye gelen çorlular vakit içinde güzelleşmiş ve meskenlerine geri dönmüştür. Bundan kaynaklı da buraya Çorum denilmeye başlanmıştır.
20. Denizli
Uydu imgelerine bakıldığında Laodikya ovasının orada bir göl olduğu görülmektedir. Eski devirlerde de Menderes ırmağı sal nakliyatı için kullanılmıştır. O periyotta yaşayan Türkler için de göl aslında birer denizdir. Bu yüzden bölgeye Denizli denilmektedir.
21. Diyarbakır
Bakır ülkesi manasına gelmektedir. Bu ismin kaynağı Diyar-ı Bekir’dir. Bekir’in memleketi manasına gelir. Bunun sebebi de Bekir b. Va’il isimli Arap göçebe uzunluğunun buraya yerleşmiş olmasından kaynaklanır.
Diyarbakır’ın evvelce kullanılan ismi ”Gelen” manasına gelen Amid’dir. Dede Korkut kitabında Amid’e Hamid de denilmiştir.
22. Edirne
Edirne şu anki ismini almadan önce Kral Hadrian’ın kenti manasına gelen Hadrianapolis ismi ile anılmıştır. ondan sonrasındasında kentin ismi Odrisya, Orestias ve Uscuduma olarak değişmiştir. Bizans devrinde Doğu-İslam dünyası Edrenos, Edrene ve Edreneboli isimleri kullanışmıştır. daha sonrasında bölgeye gelen Türkler ile Edrene ismi Edirne olarak şekillenmiştir.
23. Elazığ
1862 yılında o periyotta padişah olan sultan Abdulaziz’in uğruna Mamuretülaziz ismi verilmiştir. daha sonradan isim uzun bulunmuş ve Elaziz diye değişmiştir. 1937 yılında ise Elazığ olarak değiştirilmiştir.
24. Erzincan
Erzincan’ın ismi söylentiye nazaran Azirizden gelmektedir. Asur kaynaklarında bölge Zuhma (Suhma) ismi ile geçmektedir. ondan sonrasındasında bölgeye Eriza ismi kullanılmıştır. daha sonrasında da Erzingan denilmiştir. Vakit içerisinde Erzincan ismine dönmüştür.
25. Erzurum
Selçuklular periyodunda Erzen-Rum olarak bilinen kent o periyotta tahıl ambarı olarak kullanılmaktaydı. Vakit içerisinde Erzurum’a evrilmiştir. Bir öbür rivayete nazaran Rum toprağı manasına gelen Gerisi Rum isminden evrilmiştir.
26. Eskişehir
Kentin antik ismi Doylaion’dur. 1080 yılında bölge Türk egemenliğine girmiş çabucak sonrasındasında ise Bizans İmparatorluğu tarafınca geri alınmıştır. daha sonrasında bölge Türk hükümdarı Kılıçarslan tarafınca Bizanslılar’dan geri alınınca kente “bizim eski şehrimiz” anlamına gelen Eskişehir adını vermiştir.
27. Gaziantep
Kentin bilinen en eski ismi Antiochia isim Taurum’dur. Toroslar’ın karşısındaki Antakya manasına gelen bu isim Romalılar tarafınca kullanılmıştır. sonrasındasındasında bölgeye gelen Araplar kentin ismini Ayıntap olarak değiştirmiştir. Ayıntap isminin kökeni Hitit lisanınca han toprağı manasına gelen hantap isminden türetilmiştir. Bunun yanı sıra Farsça’da Ayıntap sözü pınarı bol manasına gelmektedir.
Vakit içerisinde Ayıntap Antep olarak değişmiştir.
28. Giresun
Kirazı ile meşhur olan bu kentin ismi Romalı General Lukullus’un M.Ö. 70 yılında Giresun’a gelmesine dayandırılmaktadır. Kente gelen Lukullus burada kiraz tadar ve hayli sever, dönerken kiraz fidanı gdolayır. Romalılar Lukullus yardımıyla kirazı tanır, beğenir. bu biçimdece kirazın getirildiği yöreye kirazın o dönemki ismi Cerasustan dolayı Keresus ismi verilir. Vakit içerisinde Giresun’a evrilir.
29. Gümüşhane
Kentin antik çağdaki ismi Argiropolis’tir, o devirde kullanılan Argis gümüş manasına gelmektedir. Bölgedeki madenlerden dolayı gümüş ön plana çıkmaktadır. Osmanlı devrinde Canca olarak anılan bölge çabucak sonrasında gümüş ismi ile öne çıkmaya başlamış ve çabucak sonrasında gümüşün çıkarıldığı yer olan Gümüşhane isminde kullanılmaya başlanmıştır.
30. Hakkari
Hakkari sözünün kökeni kaynaklara bakılırsa Kürtçe’dir. Kürtçe’de Karin sözü -ebilmek manasına gelmektedir. İnsanın gücünün yetebilmesi manasına gelmektedir. Hak sözü çabucak sonrasındadan eklenmiştir. Özünde söz ”hep kuvvetli” manasına gelmektedir.
31. Hatay
Bu kente ismini Atatürk vermiştir. Hıtay ismini taşıyan yarı göçebe toplum 10.yüzyılda Çin’e gitmiş ve Çin’in kuzey kısmını işgal etmiştir. Çin’deki bu bölgeye Hıtay denilmiştir. Atatürk de Hıtaylıların Antakya bölgesine geldiğine inanıyordu ve bu niçinle bu şehre Hatay ismini vermiştir.
32. Isparta
Bölgenin evvelki ismi Baris’ti. İranlılarla yapılan savaştan daha sonra ülkelerine dönmeyen Mora Yarımadası Ispartalıları Baris isimli bu bölgeye yerleştiler. çabucak sonrasındasında ise Yunanca’daki ”is” belirteci başa getirilmiş ve is ile baris sözleri birleştirilmiştir. O devirde dağlık manasına gelen İsparita olarak anılmış ondan sonrasındasında İsparta olarak söylenmeye başlamış ve en son Isparta olmuştur.
33. Mersin
Bölgenin yakınında Mersinli isminde Türkmen bir aşiret yaşıyormuş. Bu aşiret Anadolu’da yedi farklı köye ve bölgeye kendi ismini vermiştir. Mersin kentinin ismi da Mersin ismindeki Türk Oymağından gelmektedir.
34. İstanbul
MÖ. 658 yılında Megara hükümdarı Byzas tarafınca kurulduğundan bu kente kurucusundan dolayı Bizantion ismi verilmiştir. Roma imparatoru Marcus Avrelius periyodunda imparatorun manevi babasının ismiyle “Antion” olarak anıldı. Bizans İmparatoru Konstantin bu kenti bir daha kurunca buraya kendi ismini verdi. Kente “Konstantin yahut Konstanpolis” ismi verildi. Araplar “Kostantiniye, Romalılar Konstantinopolis” demişlerdir. ondan sonrasında bu ismin kısaltılmış formu olan “Stin-polis” tabiri kullanıldı. İşte İstanbul bu “Stin-Polis” kentinden türetildi. Türkler burayı alınca Müslüman kent manasında “İslambol” ismini verdiler ama ondan sonrasında İstanbul olarak değiştirildi.
35. İzmir
Kentin asıl ismi “Smyrna”dır. İzmir kelimesi smyrna’nın halk içindeki kullanış biçimidir. Homeros destanlarında bu kent ismini Kıbrıs Hükümdarı Kinyras’ın kızı Smyra’dan alır.
36. Kars
MÖ 130-127 yılında buraya yerleşen Karsak oymağından dolayı şehre Kars adı verilmiştir. Kars sözünün manası ise deve ya da koyun yününden yapılan elbise yahut şal jenerasyonu manasına gelmektedir.
37. Kastamonu
Kentin eski ismi Tumana olarak bilinmektedir. Buraya çabucak sonrasında Gas-Gas isimli bir kavim yerleşmiştir. Bölgeye gelen kavim Gas ile Tuman sözlerini birleştirerek Gastuman demiştir. Vakit içerisinde söyleme kolaylığı ile Kastamonu sözüne evrilmiştir.
38. Kayseri
Kentin birinci ismi Mazaka olarak bilinmektedir. Romalılar kenti aldığında imparatorun kenti manasına gelen Caesarea ismini vermiştir. Vakit içerisinde Kayseri’ye evrilmiştir.
39. Kırklareli
Bizans devrinde kentin ismi kırk kilise manasına gelen Saranta Ekklesies’miş. daha sonrasında bölgeyi fetheden Türk akıncıları kentte verdikleri 40 şehiti anmak için Kırklareli ismini vermiştir.
40. Kırşehir
Öncelerinde Makissos ve Justinianopolis isimleri ile anılan kent, bölgeye Türklerin yerleşmesi ile ”Kır şehri” ismini almıştır. Bunun en büyük niçini kentin kırların ortasında yükselmesidir. Vakit içerisinde kentin ismi halk lisanında Kırşehir olarak anılmaya başlanmıştır.
41. Kocaeli
Osman Bey’in uç beyliklerinden biri olan Akçakoca tarafınca fethedilen bölgenin ismi fetheden kişi yani Akçakoca’dan gelmektedir.
42. Konya
Kent kurulduğundan beri dinî bir merkez olarak görülmüştür. Hıristiyanlar tarafınca “İsa’nın tasviri” anlamına gelen İkonyum ismi verilmiştir. çabucak sonrasındasında ise Abbasiler bu bölgeyi almış ve ismini Kuniye’ye çevirmiştir.. Türkler ise bu ismi Konya olarak değiştirmiştir.
43. Kütahya
Birinci ismi seramik kenti manasına gelen Seramorum olan kent ondan sonrasındasında Frigliler tarafınca Kotiyum olarak anılmaya başlamıştır. sonrasındasındasında ismi Kotiaetion, Katiaion, Cotyaeium, Cotyaeum ve Cotyaium formunda geçen kentin tüm isimlerinin manası Totys’in kentidir. Selçuklu periyodunda Türklerin buraya gelmesi ile bir arada kente Kütahiye ismi verilmiştir. vakit içinde bu isim halk lisanında Kütahya olarak evrilmiştir.
44. Malatya
Kültepe vesikalarında Melita ismi ile anılan kent Hitit periyodunda de Maldia olarak geçmektedir. Maldia sözü bal manasına gelen melid sözünden türemiştir. Vakit içerisinde halk lisanında Malatya ismini almıştır.
45. Manisa
Kentin birinci ismi Yunanca Magnesya’dır. Truva Savaşı’na katılan Magnetler bu bölgeye geldiklerinde Spil Dağı eteklerine Magnesia Kalesi’ni inşa etmiştir. Bu yüzden de bölgeye Magnesya denmeye başlamıştır. ondan sonrasında Türkler bu bölgeyi aldığında kentin ismini Manisa olarak kullanmaya başlamıştır.
46. Kahramanmaraş
Kentin gerçek ismi Markasi’dir lakin halk içinde Maraş olarak anılmıştır. Kurtuluş Savaşı’nda Maraş halkının işgale direnmesi ile Kahraman unvanını almıştır.
47. Mardin
Mardin isminin Süryanice bir söz olan Marde’den geldiği rivayet edilmektedir. Romalılar Maride, Araplar ise Mardin ismini vermiştir.
Bir öbür rivayete göre kentin ismi Kürtçe kökenlidir. Mer-din yani erkek, yiğit görülen manasına gelir.
48. Muğla
Bölgenin ismi Selçuklu Sultanı Kılıçarslan’ın kıymetli kumandanlarından Muğlu Bey’den gelmektedir. Burayı fetheden Muğlu Bey’in ismi bölgeye verilmiştir. Vakit içerisinde Muğla’ya dönüşmüştür. Kentin orta çağdaki ismi Mobella olarak geçmektedir.
49. Muş
Kentin ismi Asurlulardan kaçan İbrani kabilesi tarafınca verilmiştir. Bölgeye gelen kabile sulak verimli alan manasına gelen Muş ismini bölgeye vermiştir. Bir öteki inanışa nazaran de kentin ismi kentin kurucusu olan Muşet’ten gelmektedir.
50. Nevşehir
Kent, Orta Çağ ve Yeni Çağ’da Seandos, Nissa ve Muşkara isimleri ile anılmıştı. Damat İbrahim Paşa olarak sadrazamlığa getirildiğinde doğduğu kent olan Muşkara’da büyük bayındırlık hareketine girişti. İmaretler, mescitler, medreseler, hamam ve çeşmeler yaptırdı. Muşkara ismini değiştirerek, kente Yenişehir manasına gelen Nevşehir adını verdi.
51. Niğde
Hititler vaktinde Nakita ismi ile anılan kent İslam müelliflerinin yapıtlarında Nekida ve Nekide isimleri ile geçmektedir. Vakit içerisinde Nikede formunda söylem edilmeye başlanmış, Selçuklular periyodunda Niğde ismine evrilmiştir.
52. Ordu
Ordu ismi büsbütün Türkçe bir sözdür ve saray manasına gelmektedir. Ekseriyetle hükümdarın, hakanın oturduğu kent manasında kullanıldığı için vaktinde buraya sözün özgün hali olan Urdu ismi verilmiştir. çabucak sonrasındaları ise Orda formunda söylenmeye başlanmıştır. Ur sözünün manası yüksek yer, doruktur. vakit içinde Ordu olarak evrilmiştir.
53. Rize
Rumca’da dağ eteği manasına gelen İstek sözü kentin ismi olarak kullanılmıştır. Bölgenin geçmişte ”Riza” ismi ile anıldığı vakit içerisinde Rize’ye evrildiği düşünülmektedir.
54. Sakarya
Kent ismini Sakarya Irmağı’ndan almaktadır. Irmağın ismi ise M.Ö. 7.yüzyılda bölgede yaşayan Frigyalılar’dan gelmektedir. Frigyalılar için kutsal görülen bu ırmağa Sangari ismi verilmiştir. ondan sonrasında Sangari ismi saldırgan manasına gelen Sengarios ismine çevrilmiş. Vakit içerisinde Sakarya biçiminde söylenmeye başlanmıştır.
55. Samsun
Palaskça kökenli olan Amisos sözü kentin birinci isimlerinden biridir. Bölgeye Türkler geldikten daha sonra Amisos sözü Samsun halinde türetilmiştir. O devrin kayıtlarına bakıldığında kent için Türkler Samsun derken Batılı kaynaklar Sampson demektedir.
56. Siirt
Siirt sözünün Sami Dili’nden geldiği düşünülmektedir. Kent manasına gelen Keert sözcüğü kent için kullanılmıştır. ondan sonrasında Esart, Sairt ve Siirt isimleri kullanılmıştır.
57. Sinop
Antik Çağ’da, Paflagonya bölgesi ortasında kalan Sinop’un saptanabilen en eski ismi, Sinope’dir. Bir söylenceye bakılırsa de kent ismini, kurucusu olarak kabul edilen Amazon’dan almaktadır. Bir öteki söylenceye goreyse kenti eski Yunan’da Irmak Yaradanı Asopos’un su perisi kızlarından Sinope kurmuştur. Bu yüzden bölgeye Sinope denmiştir. Vakit içerisinde Sinope Sinop halinde değişmiştir.
58. Sivas
Kentin ismi Farsçada “üç değirmen” manasına gelen “Sebast” sözünden gelmektedir; Sebast ismi vakit içinde halk dilinde Sivas olarak yerleşmiştir. Sivas ismi bu türlü oluşmuştur.
59. Tekirdağ
Tekirdağ’ın bilinen en eski ismi M.Ö. 5.yüzyıldan gelmektedir. Heredot’un kaynaklarında bölgenin ismi Bizanthe olarak geçmektedir. ondan sonrasındaki kaynaklarda ise kent Rhaedestus ismi de anılmaktadır. Geç Bizans devrinde Rodosto olarak aktarılan bölgenin ismi Osmanlı periyodu ile birlikte Rodosçuk olarak kaynaklarda yer almaktadır. 1732 yılı itibariyle Tekfurdağı olarak isimlendirilen bu bölge cumhuriyetin ilanı ile Tekirdağ ismini almıştır. İsmini kıyı boyunca uzanan Tekir dağlarından aldığı da düşünülmektedir.
60. Tokat
Tokat isminin kökeni büsbütün Türkçedir ve bildiğimiz tokat sözünden gelmektedir. Bölgede bulunan kalenin ismi Comano Pontica idi. çabucak sonrasındasında Anadolu’yu fetheden Selçuklu Oğuz Türkleri bu kaleyi alarak kenti fethedince Bizans ordusuna ağır bir tokat vurduklarını belirtmek hedefi ile kentin ismini Tokat olarak değiştirdiler.
61. Trabzon
Trabzon ismi Pontus Rum devletinde kullanılan ve kentin orjinal ismi olan dört köşe manasındaki “Trapezus” sözcüğünden gelmektedir. Lazlar kente Trapuzani, Gürcüler Trapizoni demektedir. çabucak sonrasındasında kente gelen Osmanlı ve Persler de kent için Tara Bozan demişlerdir. İsim ufak söyleniş farklılığı olsa da günümüze kadar Pontus zamanındaki ismi ile Trabzon olarak gelmiştir.
62. Tunceli
senelerca Dersim olarak bilinen kentin ismi 1935 yılında Tunceli olarak değiştirildi. Tunç üzere sağlam insanların yeri manasına gelen Tunceli ismi büsbütün yapay bir isim olarak türetilmiştir.
63. Şanlıurfa
Birinci vakit içinderda Arach, Erech, Orhay, Edessa ve Ruha isimleri ile anılan kent çabucak sonrasında Urhai olarak anılmaktadır. Urhai ve Orhay isimleri bölgenin sakinleri Süryaniler tarafınca verilmiştir. çabucak sonrasındasında bölgeye gelenler suyu bol manasında olan Edessa ismini vermiştir. daha sonrasında hoş çeşme manasına gelen Kaliruha ismi kullanılmıştır.
Bölgeye Arapların gelmesi ile bir arada Kali sözü atılarak Ruha ismi ile anılmaya başlanmış, vakit içerisinde Urfa ismine evrilmiştir.
64. Uşak
Uşak ismi Türkçe kökenlidir. Oğul manasına gelen Uşak sözü kentin kurucusu olan Selçuklular tarafınca verilmiştir. Kentin isminin oğul ile ilgili olmasının niçini de oğlu bol olsun diye dua edilmesinden gelmektedir.
65. Van
Kent Asur kraliçesi Semiramis tarafınca kurulmuş ve kente kurucusundan dolayı Şahmirankent ismi verilmiştir. çabucak sonrasındasında bölgeye Persler’in gelmesi ile bölgeye Van isminde bir vali atanmıştır. Kenti bayındır hale getirdiği için kente onun ismi verilmiştir.
66. Yozgat
Kentin asıl ismi Bozok’tur, vakit ile Yozgat halinde değiştirilmiştir. Oğuzların Bozok koluna mensup Türklerin bölgeye yerleşmesi ile birlikte bu bölge Bozok olarak anılmıştır. 1800’lü senelerda ise halk lisanında Yozgat denmeye başlanmıştır. Yozgat ismi otlak kent manasına da gelmektedir.
67. Zonguldak
Kent birinci ismini Sandra ismindeki çaydan almıştır. O periyotta kente Sandraka denmiştir. Vakit içerisinde Zonguldak sözcüğüne evrildiği düşünülmektedir.
68. Aksaray
Selçuklu Sultanı İzzettin Kılıçarslan kentte bir fazlaca cami, medrese, kümbetler ve büyük ve beyaz bir saray yaptırmıştır. Kent de Aksaray ismini bölgede yaptırılan bu beyaz saraydan almaktadır.
69. Bayburt
Kentin orta çağdaki ismi Payberd olarak geçmektedir, Bizans periyodunda ise Payper ve Baberd olarak kaydedilmiştir. Arap kaynaklarında Babirt olarak bilinen kent yüksek kale manasına gelmektedir. Vakit içerisinde Bayburt formuna evrilmiştir.
70. Karaman
Bölgeye yerleşen Karamanoğlu Beyliği’nin kurucusu Karaman Bey’den dolayı kente Larende denilmiştir. Cumhuriyet devrinde ise Karaman olarak değiştirilmiştir.
71. Kırıkkale
Kentin ismi bölgede yaşanan kahramanlıklardan dolayı Osmanlı arşivlerinde Kırıkkal olarak anılmıştır. daha sonrasında Kırıkköyü olarak bilinen kent merkezi vakit içinde Kırıkkale halini almıştır.
72. Batman
İsmini Batman Çayı’ndan alan kent evvela bir köydü. Çayın yakınında bulunan Iluh köyüne Batman ismi verilmiştir. Rivayete bakılırsa köyün yerlileri bölgenin günebir daha kurulan tesislere fazlaca fazla bakıyormuş bu yüzden bu biçimde bir isim verilmiş.
73. Şırnak
İçerisinde Nuh peygamberin de olduğuna inanılan bir küme tarafınca kurulan kentin birinci ismi Nuh’un kenti manasına gelen Şehr-i Nuh idi. sonrasındasında halk lisanınca Şernah ve Şırnek olarak değişmiş en sonunda Şırnak halini almıştır.
74. Bartın
Antik çağdaki ismi Parthenios olan kent vakit içerisinde Bartın halinde söylenmeye başlanmıştır. Parthenios isminin verilmesinin niçini ise, Okenaus’un çocuklarından biri olan sular yaradanı Parthenios’dur. Bölgedeki sulardan ve denizlerden dolayı bu ismin verildiği düşünülmektedir.
Antik çağda, Parthenios ismi verilen Bartın Irmağının kenarında kurulan Bartın Kentinin Parthenia ismiyle anıldığı ve vakit içinde Bartın’a dönüştüğü yazılı kaynaklardan anlaşılmaktadır.
75. Ardahan
Kentin ismi Gürcü kökenlidir. Ardana ve Artani ismi kullanılmış, sonrasındasındasında bölgeye Osmanlıların gelmesi ile Ardahan denilmeye başlanmıştır.
76. Iğdır
Iğdır ismi 24 Oğuz uzunluğundan biri olan Oğuz Han’ın torunu Iğdır Bey’den gelmektedir. Bölgeyi fetheden Iğdır Bey’in ismi kente verilmiştir.
77. Yalova
Osmanlı periyodunda Çiftlikköy’den Çınarcık vilayetine kadar olan bölgeye Yalakabad ismi verilmiştir. Yali, yala sözleri kıyı manasındadır. Vakit içerisinde buranın ismi Yalı ovası olarak anılmış daha sonra da Yalova’ya evrilmiştir.
78. Karabük
İsmini coğrafik ortamdan alan bu kent ”kara” ve ”bük” sözlerinin birleşiminden oluşmaktadır. Manası kara çalılık yer olarak bilinmektedir.
79. Kilis
Kentin ismine Osmanlı kaynaklarında Kiris Kalesi olarak rastlanılmıştır. Grant Dictioner’de Cyrrhus efendi manasındaki Kiris olarak geçmektedir. Araştırmalara bakılırsa bu ismin 8.yüzyılda bölgeye gelen Türkmenler tarafınca ortaya atıldığı düşünülmektedir. Vakit içerisinde Kiris halk lisanında Kilis’e çevrilmiştir.
80. Osmaniye
Osmanlı vaktinde kente bölgede çıkan isyanları bastırmak için Fırka-i İslahiye isimli bir ıslah ordusu gönderilmiştir. daha sonrasında da kenti bu ordu kurmuştur. Kent kurulurken o bölgede büyük bir değere sahip Osmanlı köyü unutulmamıştır. O yüzden de buraya bu köyün ismi verilmiştir.
81. Düzce
Coğrafik pozisyonundan dolayı bu bölge uzun bir süre Düzbazar olarak anılmış sonrasındasındasında bu bölgede kurulan pazara da tıpkı isim verilmiş. Düzce vilayet olduğunda ise daima anılan isminin kullanılması uygun görülmüş.
1. Adana
Bir efsaneye bakılırsa Uranüs’ün oğulları Adanus ile Sarus Tarsuslular ile savaşarak şu anki Adana’nın ortasında olduğu bölgeyi almışlardır. Uranüs da oğullarını ödüllendirmek için Adanus’un ismini bölgeye, Sarus’un ismini de şu an Seyhan olarak bilinen ırmağa vermiştir.
2. Adıyaman
İki vadi içinde bulunan kente evvelki vakit içinderda hoş vadi manasına gelen Vadi-i Leman deniyordu. Vakit içerisinde telaffuzda oluşan değişiklikle Vadi-i Leman Adıyaman’a dönüşmüştür. 1.Selim vaktinden beri kente Adıyaman denmektedir.
3. Afyonkarahisar
Hisar sözü kuşatma manasına gelmektedir, karahisar ise acılarla, zorluklarla elde edilen yer manasında kullanılır. Bu bölge de zorluklarla elde edildiği için birinci başlarda karahisar olarak anılmaktaymış. aslına bakarsanız bölgede de inşa edilmiş kaleler vardır. Osmanlı periyodunda de bu bölge karahisar olarak biliniyormuş.
1061 yılında bölgede afyon yetiştirilmesi ile karahisar sözünün önüne afyon eklenmiş, çabucak sonrasındasında bir daha çıkarılmıştır. 2005 yılına kadar da Afyon olarak bilinen kentin ismine karahisar bir daha getirilmiştir.
4. Ağrı
Evvelden ”Karakilise” ve ”Karaköse” ismi ile bilinen kent sonrasındasındasında Ağrı ismini almıştır. Evvelden bir epey kiliseye mesken sahipliği yapan kentte siyah taşlardan örülmüş bir kilise bulunuyordu. Karakilise ismi ile bir epeyce yer olduğu için Karaköse sonrasındasındasında Ağrı ismi kullanıldı.
Ağrı ismi de Ağrı Dağı’ndan gelmektedir. Ağrı Dağı’nın ismi de bölgedeki Ararat Dağı’nın vakit içerisinde Ortan ve sonrasındasında Ağrı halini alması ile oluşmuştur.
5. Amasya
M.Ö. birinci asırda yaşayan tarihçi Strabon’a bakılırsa bölgeyi kuran Amazonların kraliçesi Amasis, kente Amasis manasına gelen ”Amaseia” ismini vermiştir. senelerca bu isimle anılan kent vakit içerisinde Amasya’ya evrilmiştir.
6. Ankara
Ankara ile ilgili bir fazlaca rivayet bulunur ama bunlardan en epeyce bilineni Eşek Kulaklı Midas ile ilgili olandır.
Rivayete bakılırsa Frig Hükümdarı Midas bu bölgede bir deniz çapası bulur. Frigce lisanında deniz çapası ”Anker”dir. Deniz çapasını bulduğu yerde kent kuran Midas bölgeye Anker ismini vermiştir. Vakit içerisinde Anker Ankara haline dönmüştür.
7. Antalya
MÖ 2.yüzyılda Bergama Hükümdarı II.Attalos tarafınca kurulan kent ismini kurucusundan almıştır. O periyotta Attaleia olarak isimlendirilen kent vakit içerisinde Adali, Antalia ve sonunda Antalya ismini almıştır.
8. Artvin
18.yüzyılın birinci kaynaklarında Artvani olarak geçen Artvin vakit içerisinde Artvin’e evrilmiştir. Ancak kayıtlara bakıldığında Artvin’in isminin bir fazlaca sefer değiştiği de görülmektedir. Kenti birinci kuran Türk İskit Beyefendisi bölgeye Artvin demiştir, Osmanlı periyodunda ise kentin ismi Liva olmuş, 1956 yılında bir daha Artvin olmuştur.
9. Aydın
Argoslular tarafınca kurulan kent Aydın ismini bir Türk beyliği olan Aydınoğulları’ndan almıştır. 14.yüzyılda kent Aydınoğulları beyliğine geçince kentin ismini Aydın yapmışlardır.
10. Balıkesir
Bizans imparatoru Hadrianus bölgeye av partileri için gelmektedir, bu yüzden de bölgeye bir kale yaptırmıştır. Balık ismi kent manasına gelmektedir, bu yüzden de bölgeye Hisar Kenti manasına gelen Balıkesir denmiştir.
Bir öteki rivayet ise balın epeyce olduğu bu bölgeye bol balın olduğu yer manasına gelen ”balı kesir” denmeye başlanmıştır.
11. Bilecik
Belekoma, Bitinya, Bileydik ve sonunda Bilecik ismini alan kentin isminin manasına dair efsane de fazlaca değişiktir. Doğu’dan bu bölgeye yerleşmek için gelen bir küme kenti kurmak için toprağı kazmaya başlar. Mola verip hafriyat yerine geri döndüklerinde hafriyat yaptıkları aletlerin ve eşyaların öbür yere taşındığını görürler. Bu olay 2-3 sefer daha yenidenlanır en sonunda halk ”Bileydik kenti buraya kurardık.” derler.
Bileydik ismi vakit ortasında Bilecik ismini evrilir.
12. Bingöl
”Temiz su” manasına gelen Bingöl ismini Bingöl Dağı’ndan alır. Dağın isminin geldiği kıssa ise pek enteresandır. Bölgede savaşan ordulardan biri etrafta su arar ve ona dağı tanım ederler. Dağın zirvesine çıkan asker küçük bir su birikintisinden fazla daha fazla gölün olduğunu görür ve ”burada bir göl yok, bin göl var!” diye bağırır. bu biçimdece dağın ismi Bingöl olur.
Olağan ki bu kanıtlanmış bir öykü değil, halk içinde dolaşan bir rivayettir.
13. Bitlis
Asurlular tarafınca Bit-Liz, Persler ve Yunanlılar tarafınca Bad-Lis, Bizanslılar tarafınca da Bal-Lais-on yahut Baleş, Araplar tarafınca Bad-Lis olarak kullanılmıştır.
Birinci kullanıldığı periyoda bakınca Asur lisanınca Bit kale manasındadır, Bit-Liz ismi de Liz’in kalesi manasını taşımaktadır. Vakit içerisinde Bit-Liz sözü evrilmiştir, yani özünde hala Liz’in kalesi manasına gelir.
14. Bolu
Kayıtlarda geçen birinci ismi Bithynion olan Bolu için vakit ortasında Romalılar tarafınca Claudiopolis ismi kullanılmıştır. daha sonrasında bölgeye gelen Türkler söylemesi daha kolay olsun diye yalnızca polis demişlerdir. Vakit içerisinde halk lisanında polis Bolu ismine dönmüştür.
Nasıl polisten Bolu’ya geldiğini biz de çözemedik.
15. Burdur
Eski Yunan mitolojisine bakılırsa rablerin gazabından kaçan Ulis şu anki Burdur’un olduğu bölgeye yanlışsız gelir. Bölgeye yaklaştıkça Rumca bir ses duyar. Birileri ona Rumca ”Ezostas” yani ”Burada dur!” demektedir. Bölgeye yerleşip köy kuran Ulis’ten daha sonra bölgenin ismi Ezostas olarak anılmaya başlamıştır.
yıllar daha sonra bölgeye gelen Selçuklular Ezostas’ın ne manaya geldiğini sorarlar ve manasını öğrenince Burada Dur olarak söylemeye başlarlar. Vakit içerisinde Burdur’a evrilir.
16. Bursa
Bursa’nın ismi hisar manasındaki ‘Pura’ ve kent manasındaki ‘İssa’ sözcüklerinden gelmektedir. Bursa’ya ismini verdiği söylenen Bitinya hükümdarı Prousia’ın ismi ise Proasalı manasına gelir. Bursa’ya hükümdarın isminin verildiği düşünülse de aslında hükümdara Bursa’nın ismi yani Prousias ismi verilmiştir.
17. Çanakkale
Eski çağlardan beri çeşitli isimlerle anılan Çanakkale Truva Savaşı devrinde Truva hükümdarı Dardanos’tan kaynaklı Dardanelles ismi ile anılmıştır. ondan sonrasındalarında Fatih Sultan Mehmet’in Boğaz’ın doğu kıyısına yaptırdığı kaleden dolayı Türkler buraya Kale-i Sultaniye demeye başlamıştır. Kalenin yanı başında yaşayan halkın çanak çömlek ile ilgilenmesi ve bölgenin bu türlü ünlenmesi ile bölge ve kale Çanak Kalesi ismini almıştır. Vakit içerisinde Çanakkale formuna evrilmiştir.
18. Çankırı
Antik ismi Gangra olan Çankırı Roma periyoduna kadar Gangra olarak anılmıştır. Bölgeye gelen halk Gangra ismini söylem edemediği ve anlamlandıramadığı için çan ve kırık isimlerini kullanmaya başlamış, vakit içerisinde de Çankırı’ya evrilmiştir.
19. Çorum
Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’ne bakılırsa bölgenin havası astım hastalarına düzgün geldiği için Selçuklu Sultanı Kılıç Arslan hasta olan oğlu Yakup Mirza’yı ve yüzlerce hastayı bu bölgeye göndermiştir. O devirde hasta olanlara, zayıf düşenlere halk lisanında çorlu denmekteymiş. Bu bölgeye gelen çorlular vakit içinde güzelleşmiş ve meskenlerine geri dönmüştür. Bundan kaynaklı da buraya Çorum denilmeye başlanmıştır.
20. Denizli
Uydu imgelerine bakıldığında Laodikya ovasının orada bir göl olduğu görülmektedir. Eski devirlerde de Menderes ırmağı sal nakliyatı için kullanılmıştır. O periyotta yaşayan Türkler için de göl aslında birer denizdir. Bu yüzden bölgeye Denizli denilmektedir.
21. Diyarbakır
Bakır ülkesi manasına gelmektedir. Bu ismin kaynağı Diyar-ı Bekir’dir. Bekir’in memleketi manasına gelir. Bunun sebebi de Bekir b. Va’il isimli Arap göçebe uzunluğunun buraya yerleşmiş olmasından kaynaklanır.
Diyarbakır’ın evvelce kullanılan ismi ”Gelen” manasına gelen Amid’dir. Dede Korkut kitabında Amid’e Hamid de denilmiştir.
22. Edirne
Edirne şu anki ismini almadan önce Kral Hadrian’ın kenti manasına gelen Hadrianapolis ismi ile anılmıştır. ondan sonrasındasında kentin ismi Odrisya, Orestias ve Uscuduma olarak değişmiştir. Bizans devrinde Doğu-İslam dünyası Edrenos, Edrene ve Edreneboli isimleri kullanışmıştır. daha sonrasında bölgeye gelen Türkler ile Edrene ismi Edirne olarak şekillenmiştir.
23. Elazığ
1862 yılında o periyotta padişah olan sultan Abdulaziz’in uğruna Mamuretülaziz ismi verilmiştir. daha sonradan isim uzun bulunmuş ve Elaziz diye değişmiştir. 1937 yılında ise Elazığ olarak değiştirilmiştir.
24. Erzincan
Erzincan’ın ismi söylentiye nazaran Azirizden gelmektedir. Asur kaynaklarında bölge Zuhma (Suhma) ismi ile geçmektedir. ondan sonrasındasında bölgeye Eriza ismi kullanılmıştır. daha sonrasında da Erzingan denilmiştir. Vakit içerisinde Erzincan ismine dönmüştür.
25. Erzurum
Selçuklular periyodunda Erzen-Rum olarak bilinen kent o periyotta tahıl ambarı olarak kullanılmaktaydı. Vakit içerisinde Erzurum’a evrilmiştir. Bir öbür rivayete nazaran Rum toprağı manasına gelen Gerisi Rum isminden evrilmiştir.
26. Eskişehir
Kentin antik ismi Doylaion’dur. 1080 yılında bölge Türk egemenliğine girmiş çabucak sonrasındasında ise Bizans İmparatorluğu tarafınca geri alınmıştır. daha sonrasında bölge Türk hükümdarı Kılıçarslan tarafınca Bizanslılar’dan geri alınınca kente “bizim eski şehrimiz” anlamına gelen Eskişehir adını vermiştir.
27. Gaziantep
Kentin bilinen en eski ismi Antiochia isim Taurum’dur. Toroslar’ın karşısındaki Antakya manasına gelen bu isim Romalılar tarafınca kullanılmıştır. sonrasındasındasında bölgeye gelen Araplar kentin ismini Ayıntap olarak değiştirmiştir. Ayıntap isminin kökeni Hitit lisanınca han toprağı manasına gelen hantap isminden türetilmiştir. Bunun yanı sıra Farsça’da Ayıntap sözü pınarı bol manasına gelmektedir.
Vakit içerisinde Ayıntap Antep olarak değişmiştir.
28. Giresun
Kirazı ile meşhur olan bu kentin ismi Romalı General Lukullus’un M.Ö. 70 yılında Giresun’a gelmesine dayandırılmaktadır. Kente gelen Lukullus burada kiraz tadar ve hayli sever, dönerken kiraz fidanı gdolayır. Romalılar Lukullus yardımıyla kirazı tanır, beğenir. bu biçimdece kirazın getirildiği yöreye kirazın o dönemki ismi Cerasustan dolayı Keresus ismi verilir. Vakit içerisinde Giresun’a evrilir.
29. Gümüşhane
Kentin antik çağdaki ismi Argiropolis’tir, o devirde kullanılan Argis gümüş manasına gelmektedir. Bölgedeki madenlerden dolayı gümüş ön plana çıkmaktadır. Osmanlı devrinde Canca olarak anılan bölge çabucak sonrasında gümüş ismi ile öne çıkmaya başlamış ve çabucak sonrasında gümüşün çıkarıldığı yer olan Gümüşhane isminde kullanılmaya başlanmıştır.
30. Hakkari
Hakkari sözünün kökeni kaynaklara bakılırsa Kürtçe’dir. Kürtçe’de Karin sözü -ebilmek manasına gelmektedir. İnsanın gücünün yetebilmesi manasına gelmektedir. Hak sözü çabucak sonrasındadan eklenmiştir. Özünde söz ”hep kuvvetli” manasına gelmektedir.
31. Hatay
Bu kente ismini Atatürk vermiştir. Hıtay ismini taşıyan yarı göçebe toplum 10.yüzyılda Çin’e gitmiş ve Çin’in kuzey kısmını işgal etmiştir. Çin’deki bu bölgeye Hıtay denilmiştir. Atatürk de Hıtaylıların Antakya bölgesine geldiğine inanıyordu ve bu niçinle bu şehre Hatay ismini vermiştir.
32. Isparta
Bölgenin evvelki ismi Baris’ti. İranlılarla yapılan savaştan daha sonra ülkelerine dönmeyen Mora Yarımadası Ispartalıları Baris isimli bu bölgeye yerleştiler. çabucak sonrasındasında ise Yunanca’daki ”is” belirteci başa getirilmiş ve is ile baris sözleri birleştirilmiştir. O devirde dağlık manasına gelen İsparita olarak anılmış ondan sonrasındasında İsparta olarak söylenmeye başlamış ve en son Isparta olmuştur.
33. Mersin
Bölgenin yakınında Mersinli isminde Türkmen bir aşiret yaşıyormuş. Bu aşiret Anadolu’da yedi farklı köye ve bölgeye kendi ismini vermiştir. Mersin kentinin ismi da Mersin ismindeki Türk Oymağından gelmektedir.
34. İstanbul
MÖ. 658 yılında Megara hükümdarı Byzas tarafınca kurulduğundan bu kente kurucusundan dolayı Bizantion ismi verilmiştir. Roma imparatoru Marcus Avrelius periyodunda imparatorun manevi babasının ismiyle “Antion” olarak anıldı. Bizans İmparatoru Konstantin bu kenti bir daha kurunca buraya kendi ismini verdi. Kente “Konstantin yahut Konstanpolis” ismi verildi. Araplar “Kostantiniye, Romalılar Konstantinopolis” demişlerdir. ondan sonrasında bu ismin kısaltılmış formu olan “Stin-polis” tabiri kullanıldı. İşte İstanbul bu “Stin-Polis” kentinden türetildi. Türkler burayı alınca Müslüman kent manasında “İslambol” ismini verdiler ama ondan sonrasında İstanbul olarak değiştirildi.
35. İzmir
Kentin asıl ismi “Smyrna”dır. İzmir kelimesi smyrna’nın halk içindeki kullanış biçimidir. Homeros destanlarında bu kent ismini Kıbrıs Hükümdarı Kinyras’ın kızı Smyra’dan alır.
36. Kars
MÖ 130-127 yılında buraya yerleşen Karsak oymağından dolayı şehre Kars adı verilmiştir. Kars sözünün manası ise deve ya da koyun yününden yapılan elbise yahut şal jenerasyonu manasına gelmektedir.
37. Kastamonu
Kentin eski ismi Tumana olarak bilinmektedir. Buraya çabucak sonrasında Gas-Gas isimli bir kavim yerleşmiştir. Bölgeye gelen kavim Gas ile Tuman sözlerini birleştirerek Gastuman demiştir. Vakit içerisinde söyleme kolaylığı ile Kastamonu sözüne evrilmiştir.
38. Kayseri
Kentin birinci ismi Mazaka olarak bilinmektedir. Romalılar kenti aldığında imparatorun kenti manasına gelen Caesarea ismini vermiştir. Vakit içerisinde Kayseri’ye evrilmiştir.
39. Kırklareli
Bizans devrinde kentin ismi kırk kilise manasına gelen Saranta Ekklesies’miş. daha sonrasında bölgeyi fetheden Türk akıncıları kentte verdikleri 40 şehiti anmak için Kırklareli ismini vermiştir.
40. Kırşehir
Öncelerinde Makissos ve Justinianopolis isimleri ile anılan kent, bölgeye Türklerin yerleşmesi ile ”Kır şehri” ismini almıştır. Bunun en büyük niçini kentin kırların ortasında yükselmesidir. Vakit içerisinde kentin ismi halk lisanında Kırşehir olarak anılmaya başlanmıştır.
41. Kocaeli
Osman Bey’in uç beyliklerinden biri olan Akçakoca tarafınca fethedilen bölgenin ismi fetheden kişi yani Akçakoca’dan gelmektedir.
42. Konya
Kent kurulduğundan beri dinî bir merkez olarak görülmüştür. Hıristiyanlar tarafınca “İsa’nın tasviri” anlamına gelen İkonyum ismi verilmiştir. çabucak sonrasındasında ise Abbasiler bu bölgeyi almış ve ismini Kuniye’ye çevirmiştir.. Türkler ise bu ismi Konya olarak değiştirmiştir.
43. Kütahya
Birinci ismi seramik kenti manasına gelen Seramorum olan kent ondan sonrasındasında Frigliler tarafınca Kotiyum olarak anılmaya başlamıştır. sonrasındasındasında ismi Kotiaetion, Katiaion, Cotyaeium, Cotyaeum ve Cotyaium formunda geçen kentin tüm isimlerinin manası Totys’in kentidir. Selçuklu periyodunda Türklerin buraya gelmesi ile bir arada kente Kütahiye ismi verilmiştir. vakit içinde bu isim halk lisanında Kütahya olarak evrilmiştir.
44. Malatya
Kültepe vesikalarında Melita ismi ile anılan kent Hitit periyodunda de Maldia olarak geçmektedir. Maldia sözü bal manasına gelen melid sözünden türemiştir. Vakit içerisinde halk lisanında Malatya ismini almıştır.
45. Manisa
Kentin birinci ismi Yunanca Magnesya’dır. Truva Savaşı’na katılan Magnetler bu bölgeye geldiklerinde Spil Dağı eteklerine Magnesia Kalesi’ni inşa etmiştir. Bu yüzden de bölgeye Magnesya denmeye başlamıştır. ondan sonrasında Türkler bu bölgeyi aldığında kentin ismini Manisa olarak kullanmaya başlamıştır.
46. Kahramanmaraş
Kentin gerçek ismi Markasi’dir lakin halk içinde Maraş olarak anılmıştır. Kurtuluş Savaşı’nda Maraş halkının işgale direnmesi ile Kahraman unvanını almıştır.
47. Mardin
Mardin isminin Süryanice bir söz olan Marde’den geldiği rivayet edilmektedir. Romalılar Maride, Araplar ise Mardin ismini vermiştir.
Bir öbür rivayete göre kentin ismi Kürtçe kökenlidir. Mer-din yani erkek, yiğit görülen manasına gelir.
48. Muğla
Bölgenin ismi Selçuklu Sultanı Kılıçarslan’ın kıymetli kumandanlarından Muğlu Bey’den gelmektedir. Burayı fetheden Muğlu Bey’in ismi bölgeye verilmiştir. Vakit içerisinde Muğla’ya dönüşmüştür. Kentin orta çağdaki ismi Mobella olarak geçmektedir.
49. Muş
Kentin ismi Asurlulardan kaçan İbrani kabilesi tarafınca verilmiştir. Bölgeye gelen kabile sulak verimli alan manasına gelen Muş ismini bölgeye vermiştir. Bir öteki inanışa nazaran de kentin ismi kentin kurucusu olan Muşet’ten gelmektedir.
50. Nevşehir
Kent, Orta Çağ ve Yeni Çağ’da Seandos, Nissa ve Muşkara isimleri ile anılmıştı. Damat İbrahim Paşa olarak sadrazamlığa getirildiğinde doğduğu kent olan Muşkara’da büyük bayındırlık hareketine girişti. İmaretler, mescitler, medreseler, hamam ve çeşmeler yaptırdı. Muşkara ismini değiştirerek, kente Yenişehir manasına gelen Nevşehir adını verdi.
51. Niğde
Hititler vaktinde Nakita ismi ile anılan kent İslam müelliflerinin yapıtlarında Nekida ve Nekide isimleri ile geçmektedir. Vakit içerisinde Nikede formunda söylem edilmeye başlanmış, Selçuklular periyodunda Niğde ismine evrilmiştir.
52. Ordu
Ordu ismi büsbütün Türkçe bir sözdür ve saray manasına gelmektedir. Ekseriyetle hükümdarın, hakanın oturduğu kent manasında kullanıldığı için vaktinde buraya sözün özgün hali olan Urdu ismi verilmiştir. çabucak sonrasındaları ise Orda formunda söylenmeye başlanmıştır. Ur sözünün manası yüksek yer, doruktur. vakit içinde Ordu olarak evrilmiştir.
53. Rize
Rumca’da dağ eteği manasına gelen İstek sözü kentin ismi olarak kullanılmıştır. Bölgenin geçmişte ”Riza” ismi ile anıldığı vakit içerisinde Rize’ye evrildiği düşünülmektedir.
54. Sakarya
Kent ismini Sakarya Irmağı’ndan almaktadır. Irmağın ismi ise M.Ö. 7.yüzyılda bölgede yaşayan Frigyalılar’dan gelmektedir. Frigyalılar için kutsal görülen bu ırmağa Sangari ismi verilmiştir. ondan sonrasında Sangari ismi saldırgan manasına gelen Sengarios ismine çevrilmiş. Vakit içerisinde Sakarya biçiminde söylenmeye başlanmıştır.
55. Samsun
Palaskça kökenli olan Amisos sözü kentin birinci isimlerinden biridir. Bölgeye Türkler geldikten daha sonra Amisos sözü Samsun halinde türetilmiştir. O devrin kayıtlarına bakıldığında kent için Türkler Samsun derken Batılı kaynaklar Sampson demektedir.
56. Siirt
Siirt sözünün Sami Dili’nden geldiği düşünülmektedir. Kent manasına gelen Keert sözcüğü kent için kullanılmıştır. ondan sonrasında Esart, Sairt ve Siirt isimleri kullanılmıştır.
57. Sinop
Antik Çağ’da, Paflagonya bölgesi ortasında kalan Sinop’un saptanabilen en eski ismi, Sinope’dir. Bir söylenceye bakılırsa de kent ismini, kurucusu olarak kabul edilen Amazon’dan almaktadır. Bir öteki söylenceye goreyse kenti eski Yunan’da Irmak Yaradanı Asopos’un su perisi kızlarından Sinope kurmuştur. Bu yüzden bölgeye Sinope denmiştir. Vakit içerisinde Sinope Sinop halinde değişmiştir.
58. Sivas
Kentin ismi Farsçada “üç değirmen” manasına gelen “Sebast” sözünden gelmektedir; Sebast ismi vakit içinde halk dilinde Sivas olarak yerleşmiştir. Sivas ismi bu türlü oluşmuştur.
59. Tekirdağ
Tekirdağ’ın bilinen en eski ismi M.Ö. 5.yüzyıldan gelmektedir. Heredot’un kaynaklarında bölgenin ismi Bizanthe olarak geçmektedir. ondan sonrasındaki kaynaklarda ise kent Rhaedestus ismi de anılmaktadır. Geç Bizans devrinde Rodosto olarak aktarılan bölgenin ismi Osmanlı periyodu ile birlikte Rodosçuk olarak kaynaklarda yer almaktadır. 1732 yılı itibariyle Tekfurdağı olarak isimlendirilen bu bölge cumhuriyetin ilanı ile Tekirdağ ismini almıştır. İsmini kıyı boyunca uzanan Tekir dağlarından aldığı da düşünülmektedir.
60. Tokat
Tokat isminin kökeni büsbütün Türkçedir ve bildiğimiz tokat sözünden gelmektedir. Bölgede bulunan kalenin ismi Comano Pontica idi. çabucak sonrasındasında Anadolu’yu fetheden Selçuklu Oğuz Türkleri bu kaleyi alarak kenti fethedince Bizans ordusuna ağır bir tokat vurduklarını belirtmek hedefi ile kentin ismini Tokat olarak değiştirdiler.
61. Trabzon
Trabzon ismi Pontus Rum devletinde kullanılan ve kentin orjinal ismi olan dört köşe manasındaki “Trapezus” sözcüğünden gelmektedir. Lazlar kente Trapuzani, Gürcüler Trapizoni demektedir. çabucak sonrasındasında kente gelen Osmanlı ve Persler de kent için Tara Bozan demişlerdir. İsim ufak söyleniş farklılığı olsa da günümüze kadar Pontus zamanındaki ismi ile Trabzon olarak gelmiştir.
62. Tunceli
senelerca Dersim olarak bilinen kentin ismi 1935 yılında Tunceli olarak değiştirildi. Tunç üzere sağlam insanların yeri manasına gelen Tunceli ismi büsbütün yapay bir isim olarak türetilmiştir.
63. Şanlıurfa
Birinci vakit içinderda Arach, Erech, Orhay, Edessa ve Ruha isimleri ile anılan kent çabucak sonrasında Urhai olarak anılmaktadır. Urhai ve Orhay isimleri bölgenin sakinleri Süryaniler tarafınca verilmiştir. çabucak sonrasındasında bölgeye gelenler suyu bol manasında olan Edessa ismini vermiştir. daha sonrasında hoş çeşme manasına gelen Kaliruha ismi kullanılmıştır.
Bölgeye Arapların gelmesi ile bir arada Kali sözü atılarak Ruha ismi ile anılmaya başlanmış, vakit içerisinde Urfa ismine evrilmiştir.
64. Uşak
Uşak ismi Türkçe kökenlidir. Oğul manasına gelen Uşak sözü kentin kurucusu olan Selçuklular tarafınca verilmiştir. Kentin isminin oğul ile ilgili olmasının niçini de oğlu bol olsun diye dua edilmesinden gelmektedir.
65. Van
Kent Asur kraliçesi Semiramis tarafınca kurulmuş ve kente kurucusundan dolayı Şahmirankent ismi verilmiştir. çabucak sonrasındasında bölgeye Persler’in gelmesi ile bölgeye Van isminde bir vali atanmıştır. Kenti bayındır hale getirdiği için kente onun ismi verilmiştir.
66. Yozgat
Kentin asıl ismi Bozok’tur, vakit ile Yozgat halinde değiştirilmiştir. Oğuzların Bozok koluna mensup Türklerin bölgeye yerleşmesi ile birlikte bu bölge Bozok olarak anılmıştır. 1800’lü senelerda ise halk lisanında Yozgat denmeye başlanmıştır. Yozgat ismi otlak kent manasına da gelmektedir.
67. Zonguldak
Kent birinci ismini Sandra ismindeki çaydan almıştır. O periyotta kente Sandraka denmiştir. Vakit içerisinde Zonguldak sözcüğüne evrildiği düşünülmektedir.
68. Aksaray
Selçuklu Sultanı İzzettin Kılıçarslan kentte bir fazlaca cami, medrese, kümbetler ve büyük ve beyaz bir saray yaptırmıştır. Kent de Aksaray ismini bölgede yaptırılan bu beyaz saraydan almaktadır.
69. Bayburt
Kentin orta çağdaki ismi Payberd olarak geçmektedir, Bizans periyodunda ise Payper ve Baberd olarak kaydedilmiştir. Arap kaynaklarında Babirt olarak bilinen kent yüksek kale manasına gelmektedir. Vakit içerisinde Bayburt formuna evrilmiştir.
70. Karaman
Bölgeye yerleşen Karamanoğlu Beyliği’nin kurucusu Karaman Bey’den dolayı kente Larende denilmiştir. Cumhuriyet devrinde ise Karaman olarak değiştirilmiştir.
71. Kırıkkale
Kentin ismi bölgede yaşanan kahramanlıklardan dolayı Osmanlı arşivlerinde Kırıkkal olarak anılmıştır. daha sonrasında Kırıkköyü olarak bilinen kent merkezi vakit içinde Kırıkkale halini almıştır.
72. Batman
İsmini Batman Çayı’ndan alan kent evvela bir köydü. Çayın yakınında bulunan Iluh köyüne Batman ismi verilmiştir. Rivayete bakılırsa köyün yerlileri bölgenin günebir daha kurulan tesislere fazlaca fazla bakıyormuş bu yüzden bu biçimde bir isim verilmiş.
73. Şırnak
İçerisinde Nuh peygamberin de olduğuna inanılan bir küme tarafınca kurulan kentin birinci ismi Nuh’un kenti manasına gelen Şehr-i Nuh idi. sonrasındasında halk lisanınca Şernah ve Şırnek olarak değişmiş en sonunda Şırnak halini almıştır.
74. Bartın
Antik çağdaki ismi Parthenios olan kent vakit içerisinde Bartın halinde söylenmeye başlanmıştır. Parthenios isminin verilmesinin niçini ise, Okenaus’un çocuklarından biri olan sular yaradanı Parthenios’dur. Bölgedeki sulardan ve denizlerden dolayı bu ismin verildiği düşünülmektedir.
Antik çağda, Parthenios ismi verilen Bartın Irmağının kenarında kurulan Bartın Kentinin Parthenia ismiyle anıldığı ve vakit içinde Bartın’a dönüştüğü yazılı kaynaklardan anlaşılmaktadır.
75. Ardahan
Kentin ismi Gürcü kökenlidir. Ardana ve Artani ismi kullanılmış, sonrasındasındasında bölgeye Osmanlıların gelmesi ile Ardahan denilmeye başlanmıştır.
76. Iğdır
Iğdır ismi 24 Oğuz uzunluğundan biri olan Oğuz Han’ın torunu Iğdır Bey’den gelmektedir. Bölgeyi fetheden Iğdır Bey’in ismi kente verilmiştir.
77. Yalova
Osmanlı periyodunda Çiftlikköy’den Çınarcık vilayetine kadar olan bölgeye Yalakabad ismi verilmiştir. Yali, yala sözleri kıyı manasındadır. Vakit içerisinde buranın ismi Yalı ovası olarak anılmış daha sonra da Yalova’ya evrilmiştir.
78. Karabük
İsmini coğrafik ortamdan alan bu kent ”kara” ve ”bük” sözlerinin birleşiminden oluşmaktadır. Manası kara çalılık yer olarak bilinmektedir.
79. Kilis
Kentin ismine Osmanlı kaynaklarında Kiris Kalesi olarak rastlanılmıştır. Grant Dictioner’de Cyrrhus efendi manasındaki Kiris olarak geçmektedir. Araştırmalara bakılırsa bu ismin 8.yüzyılda bölgeye gelen Türkmenler tarafınca ortaya atıldığı düşünülmektedir. Vakit içerisinde Kiris halk lisanında Kilis’e çevrilmiştir.
80. Osmaniye
Osmanlı vaktinde kente bölgede çıkan isyanları bastırmak için Fırka-i İslahiye isimli bir ıslah ordusu gönderilmiştir. daha sonrasında da kenti bu ordu kurmuştur. Kent kurulurken o bölgede büyük bir değere sahip Osmanlı köyü unutulmamıştır. O yüzden de buraya bu köyün ismi verilmiştir.
81. Düzce
Coğrafik pozisyonundan dolayı bu bölge uzun bir süre Düzbazar olarak anılmış sonrasındasındasında bu bölgede kurulan pazara da tıpkı isim verilmiş. Düzce vilayet olduğunda ise daima anılan isminin kullanılması uygun görülmüş.